“Yüzyıllar önce bir kadın, geleceğin algoritmalarını hayal etti. Şimdi biz, onun hayalinde yaşıyoruz.”
👒 Bir Şairin Kızı, Bir Bilim Kadınının Annesi
1800’lü yıllarda doğmak mı daha zordu, yoksa 1800’lü yıllarda bilimle uğraşmak isteyen bir kadın olarak doğmak mı? Augusta Ada King, nam-ı diğer Lovelace Kontesi için ikisi birden geçerliydi. Meşhur şair Lord Byron’ın kızı olan Ada, sadece dizelerle değil, sayılarla da arası iyi olan nadir ruhlardan biriydi. Tabii bunda annesi Lady Byron’ın “Bu çocuk sakın babasına benzemesin” diyerek Ada’yı matematikle yoğurmasının da etkisi vardı. Neden böyle dedi inanın ben de bilmiyorum kimsenin aile işlerine burnumu sokacak değilim.
Ada’nın hayatı, gotik romanlar kadar dramatik, bilim kurgu kadar öngörülüydü. 17 yaşında Charles Babbage ile tanıştıktan sonra işler değişti. Babbage’in “Analitik Makine” adlı hesaplama cihazına yazdığı notlar öyle bir noktaya vardı ki… Bugün klavyelere döktüğümüz her satır kod, o notların torunu sayılır.
👾 Ada Ne Yaptı, Biz Neden Hâlâ Konuşuyoruz?
Charles Babbage’in tasarladığı makine, mekanik bir bilgisayar gibiydi. Ama dikkat: Bu alet henüz ortada bile yoktu! Tasarım aşamasındaydı. Ada ise bu hayalî makineye algoritmalar yazdı. Daha ortada bilgisayar yokken, “bu makineler sadece sayı değil, nota da işler, sembol de işler, müzik bile üretir” dedi.
Ve burada duralım.
Bu söz, sadece bir hesap makinesi için değil, günümüz yapay zekâsı, yaratıcı yazılımlar, dijital sanat ve hatta ChatGPT için bile öngörüdür. Özetle: Ada Lovelace, dijital çağın 1800’lerdeki yolculuk rehberidir.
🧠 Yazılımın Süt Dişleri: Lovelace’ın Algoritması
Yazılım nedir? Hadi basit bir cevap verelim: Bir makineye ne yapacağını söyleyen talimatlar bütünü. Ama bu tanım Ada için yetersiz kalırdı. Ona göre makineler düşünebilir, yaratabilir ve insanın hayal gücünü dijital dünyaya taşıyabilir.
Kendisi, Bernoulli sayılarını hesaplayan bir algoritma yazdı. Bugünkü dille söylersek: “print(bernoulli_numbers)” satırının büyük büyük büyükannesi. Ve bunu yaparken makinenin potansiyelini bir hesap aracı olmaktan çok öteye taşıdı. Yazılım fikri, onun zihninde şekil buldu. Bilgisayar mühendisliğinin doğum belgesi işte bu noktada kesildi.
🔍 “Kadınlar da yapabilir” mi dedik, yoksa zaten yaptılar mı?
Şimdi burada tipik bir “Kadınlar da aslında neler başarabiliyor” bölümüne mi geliyoruz? Hayır dostlarım (Buraya kadar sabırla okuduysanız sizi dostum olarak varsayıyorum). Çünkü bu, artık tartışılacak bir şey değil. Bu bir veri.
Ada, başararak gösterdi. Ve önemli olan nokta şu: O dönemin hiçbir kadın platformu, hackathon’u ya da “kadın yazılımcılara özel” kodlama eğitimi yoktu. Ne Linkedin’de ‘#WomenInTech’ vardı ne de Ada’nın yaptığı işin PR’ını yöneten bir ajansı. Ona verilen fırsatlar sıradandı, ama onun zihni olağandışıydı.
Yani mesele “kadınlar da yapar” değil, cinsiyetçi bir yaklaşım asla değil “ön yargılarla zaman kaybetmeyelim”dir. Ada bunun örneğini, ta 19. yüzyılda verdi. Günümüz için hâlâ geçerli bir mesaj, ama sloganlaşmadan, hikâyeye yedirilerek anlatılmalı.
🧬 Modern Teknolojide Ada’nın Ayak İzleri
Gelin bugüne gelelim. Stanford’da bir yazılım dersi mi alıyorsun? MIT’de bir yapay zekâ makalesi mi okuyorsun? Veya ChatGPT ile blog yazısı mı yazıyorsun? İşte hepsinin ortak atası Ada Lovelace.
Analitik Makine fikrini sadece bir hesaplayıcı olarak görmeyip, onu evrensel bir bilgi işlemciye dönüştürme vizyonu, günümüz programlama dillerinin temelini attı. Kodun sadece teknik değil, aynı zamanda yaratıcı bir dil olduğunu gösterdi.
Walter Isaacson’un The Innovators kitabında belirttiği gibi: “Ada Lovelace, bilgisayarın sadece bilgi işlem değil, fikir işleyebileceğini ilk fark eden kişidir.” Bu cümle bile başlı başına bir teknoloji felsefesi manifestosudur.
Konu yazılım, yapay zeka olunca herkesin aklına “Alan Turing” geliyor tabi, ama Ada gerçekten sadece ilgilisinin bileceği bir vizyoner.
🤯 Yazılım: İnsanlığın Yeni Dili
Ada’nın öngördüğü şey sadece bir algoritma değil, bir dildi. İnsanların düşüncelerini makinelerle paylaşabildiği yeni bir anlatım biçimi. Bugün yazılım, insanlık tarihi boyunca geliştirdiğimiz en güçlü dillerden biri. Ve bu dilin ilk kelimesini Ada yazdı.
Bugün yazılımlar sadece iş yapmaz, aynı zamanda sanat üretir, şarkı besteler, roman yazar, şiir yazar. Kod artık sadece bir araç değil; bir üretim biçimi. Tıpkı Ada’nın dediği gibi. Görüyoruz, hepiniz instagramda, linkedin’da “ChatGPT’ye bunu çizdirdim” vs diye paylaşım yapıp duruyorsunuz. Ancak kaçınız işin temelini biliyor? çok azınız.
🧭 Geleceği Keşfetmek Cesaret İster
Şimdi biraz sadet’e gelelim, iyi hoş anlattık ama Ada Lovelace’ın hikâyesi, bize yalnızca bir tarih anlatmaz. Aynı zamanda bir vizyon, bir uyarı ve bir ilham kaynağıdır. Bunu da okuyup, kaydırıp “he tamam” dememek lazım.
• Vizyon: Bilginin sadece ezber değil, yaratım olduğunu görmektir.
• Uyarı: Hayal gücü geniş insanları, hayallerine ulaşmada sınırlamayın.
• İlham: Bugünkü teknolojiyi anlamak için, geçmişin hayalperestlerine kulak vermek gerekir.
Çünkü teknoloji sadece bugünün değil, geçmişin hayallerinin ve yarının ihtiyaçlarının kesiştiği bir yerdir. Ve Ada Lovelace, bu kesişim noktasının ilk gezginidir. Tıpkı uzayı keşfeden bir astronot gibi.
📚 Kaynakça
• Isaacson, Walter. The Innovators – How a Group of Hackers, Geniuses, and Geeks Created the Digital Revolution
• MIT Computer Science & Artificial Intelligence Lab (CSAIL) – Tarihî referans arşivleri
• Oxford University – Ada Lovelace Institute Yayınları
• Stanford University – Women in Tech and Computing History Lecture Notes